Academia Occitana

Qualques exemples solament.

La transsubstanciacion

Cossí se fa que lo quite editor de la Gramatica d’Alibèrt en 1973 aja publicat en 1983 amb lo títol de « *collaborador » [collaborator] de las publicacions pedagogicas de l’Institut d’Estudis occitans, un obratge personal amb aquel omenatge al mèstre que traïssiá : « A Loïs Alibèrt que me faguèt lum - e quin lum !- sus çò que sabiá ja e sus çò que sabiá pas encara - pas el, que lo vegèri pas qu’un còp e que diguèrem son que qualques paraulas, mas la sieu Gramatica occitana, aquel tesaur, que me donèt l’enveja e benlèu lo biais d’escotar çò que se disiá e de véser çò que legissiá ». Cossí se fa encara que lo meteis R. Chatbèrt non aja comprés dins son capítol suls prefixes « trans-, tras-/tres- » (p. 148-152), alavetz que presentava un fum d’exemples d’utilizacion, que sol lo prefixe sabent « trans- » podiá servir a formar de neologismes e que lo prefixe popular « tras- / tres- » non existissiá qu’associat a de mots populars lexicalizats despuèi un millenari ? E de se plànher que « Cap d’indicacion suplementària permet pas de saber, d’un biais segur, a qué se cal fisar per causir entre tras- e trans- », aquò en tot citar tres mots de l’introduccion del diccionari qu’aurián pogut paréisser sufisents coma illustracion de la pensada del mèstre, « transatlantic, transfuga, transversal » ! Mai curiós encara, coma o avèm vist, lo CLO, per la pluma comuna de P. Sauzet e D. Sumien, torna en 2007 sus aqueste subjècte per dire que « l’usage n’est pas toujours tranché », mas P. Sauzet a títol personal en 2016 porgís una responsa a aquela question venguda çò sembla obsessionala dins nòstre mitan scientific : « Lo prefix [tras-] se nòta trans- quand marca un desplaçament, tras- una subordinacion » (2016, p. 310). E encara un còp, la meteissa annada, en responsa a una question angoissada del Conselh dels usatgièrs al Conselh linguistic del Congrès permanent la lenga occitana, lo meteis respond que « la proposicion de destriar clarament l’ortografia dels prefixes trans- (a travèrs) e tras- (darrièr, que ven après) en foncion del sens es acceptada ». E bolega que bolegaràs dins lo pairòl de la farlabica. Tot aquò de la fauta d’Alibèrt que cresiá sos lectors pro aluserpits de la comprenèla per capejar davant l’evidéncia.

Avètz lo salut d’*Ansèlm

Aquí un personatge que deu benlèu sa glòria a sas originas aristocraticas : l’element -èlm lo restaca a las dinastias guilhelmidas d’Aquitania, Gasconha, Provença, Tolosa e Catalonha dels descendents de Guilhèm de Gelòna ; l’element -ans lo remanda ni mai ni mens a Ansbèrt, reiraujòls de Carlesmagne, « senator de Narbonesa ». La causa pòt èsser assegurada pels primièrs personatges a portar los susdits noms, puèi qu’aquestes apartenián al « patrimòni onomastic » de lors illustras familhas, qu’un jorn faguèron aligança per maridatge, çò que justifiquèt « Anselmus ». Aital avèm d’un costat, Anselmus (ger. Ans-Helm), Gaucelmus (ger Gauz-Helm), Guillelmus (ger. Wilja-Helm), Adalelmus (ger. Adal-Helm) … e de l’autre Ansbertus (ger. Ans-Bert). Mas despuèi l’Edat Mejana e la democratizacion d’aqueles patronimes venguts noms de baptisme, los primièrs son venguts Ansèm, Gaucèm, Guilhèm, Alèm… e lo segond Ambèrt. L’element « helm », que designa un tipe de casco medieval, es present dins l’occitan modèrne jos la fòrma « èlme » perque sense la « e » de sosten « è(l)m » seriá incompreensible. Mas d’ont sortís aqueste « Ansèlm » arcaïc o simple francisme, fals de tot mena, a costat del regular « Guilhèm » ? Apareis coma un farfadet dins lo vocabulari ortografic de la Gramatica d’Alibèrt (1937, p. 153), puèi dins totes los diccionaris que se trachan de prenoms occitans - los que viran l’esquina al mèstre non mancan jamai de reténer sas errors - e benlèu que de dròlles son victimas a l’ora d’ara d’aquel escais. Foguèt citat paradoxalament coma exemple « probant » dins un article de D. Sumien portant sus l’abséncia de « e » de sosten après -lm (Jornalet 25/8/14), perqué aqueste fals testimòni servís a aquò : pretend justificar *olm contra olme, *èlm contra èlme, *salm contra salme… e, autra solucion, *palm contra pam, *rampalm contra rampam o *olm contra om. Tot aquò en contradiccion amb R. Lafont (1971/1983, p. 69).

Lo Jornalet

Se parlam de confusion, non podèm ometre de ne senhalar lo campion, aqueste organ de premsa en linha. Qualques citacions a l’azard sufiràn :

« Introduguèt los discorses (…), la *cofondadoira [cofondatritz] de l’establiment, qu'èra ja estada abans la *fondadoira [fondatritz] de la Calandreta de Castanet, que ven de festejar sos vint ans (…). Mireia Baeta, Jornalista *collaboradora [collaboratritz] de Ràdio *Occitània [Occitania]». (Jornalet 27/05/16).

« Un abonat de la lista de discussion demandèt ais *organizaires [organizators] d’aquel eveniment s’aviá drech de far una contribucion en lemosin ». (Domergue Sumien, Jornalet 18/07/16).

« La volontat d’independéncia de Rogièr Bernat III faguèt que se sometèt pas al rei de França Felip l’Ardit que li confisquèt lo comtat (1272-1275) e l’embarrèt a Carcassona ; tanben, foguèt un *animador [animator] de doas revòltas nobiliàrias en Catalonha (1274 e 1280) contra lo rei Pèire II ». (Patrici Pojada, Jornalet 18/07/16).

« Totun, l’esperança de poder enfin arrestar aqueste càncer (sic) que lo patís la societat actuala, la malautiá d’Alzheimer, es mai que *prometeira » [prometedoira]. (Redaccion, Jornalet 04 / 11 / 16).

« Itàlia somet a las urnas la reforma constitucionala *recentralizaira [recentralizatritz] de Renzi » (Redaccion, Jornalet, 4/12/16).

« Totun, es pas una rason ende *despausar [depausar] las armas e deishar d’estrèm nòstas idèias de joenèr. *Vaquí [aquiu] doncas mas *perpausicions [proposicions] per l’an que veng. Es pas un programa ni tanpauc prediccions (…). *Aucupacions [ocupacion] deus Ostaus de Comuna e presas de decision per l’Amassada Generala Sobierana ». (J. M. Leclercq. Jornalet 13/12/16).

« “*Occitània” [Occitania] : Una definicion de basa *recampaira [recampadoira], aquela d’un espaci que fuguèt aqueu d’una lenga, granda lenga de cultura, puei lenga abandonada au pòble… ». (Reinat Merle, Jornalet 07/01/17).

J. P.